Ինչպես է ստեղծվել մարդը

Ախուրյան գետի արևմտյան ափի վրա, այնտեղ, ուր Տեկորի վտակը խառնվելով՝ գործում է ջրապարփակ մի եռանկյուն, կառուցած էր հինավուրց մի քաղաք։ Հարավային կողմից, որ միակ դյուրամատույցն էր, պատում էին նրան բարձր պարիսպներ և հզոր աշտարակներ, արևելյան և հյուսիսային կողմից ձգվում էր Ախուրյանի խորաձորը, որի հատակում մռնչում էր գետը ահավոր ձայնով, իսկ արևմուտքից պատում էր նրան մի ահագին անդունդ, որի ափերի վրա բարձրանում էին լեռնաձև ժայռեր ու անհեթեթ ամբարտակներ և ձգվելով տարածվում մինչև միջնաբերդը, որ թառած էր քաղաքի հյուսիսային կողմը գտնվող մի ահեղ բարձրության վրա։

Ութ դար առաջ այդ քաղաքը դիցապաշտական մի վեհավայր էր։ Այդտեղ էին ժողովված հեթանոս հայերի գլխավոր սրբությունները, այդտեղ էին գտնվում նշանավոր կուռքերն ու նրանց մեհյանները և այդտեղ էին կատարվում կրոնական հանդեսներն ու մեծածախ զոհագործությունները։ Դա նշանավոր Բագարանն էր, Երվանդ Բ․-ի ձեռակերտը։ Այդտեղ կռոց տաճարներից զատ գտնվում էին նաև հոյակապ ապարանքներ, որոնց մեջ ապրում էին արքայազն քրմապետները՝ իրանց դրանիկներով և հարյուրավոր ծառաներով․ այդտեղ վխտում էին քուրմեր ու քրմուհին, որոնք բնակիչների մեծագույն մասն էին կազմում։ Հեթանոս ժողովուրդը դիմում էր այդ քաղաքը Հայաստանի հեռավոր սահմաններից, զոհում էր մշտավառ բագինների վրա և մատուցանում աստվածներին առատ նվերներ, որոնցով օրըստօրե հարստանում էին մեհյանները և քրմապետների գանձարանը։ Երեք դար շարունակ կանգնած էին այդտեղ դիցական պատկերներ և շուրջ երեք դար աղոթում էր նրանց առաջ հայոց ժողովուրդը, բայց այդ ժամանակ դժբախտ չէր Բագարանը, նա երկյուղ չէր կրում թշնամիներից, և նրա պղնձապատ դռները չէին փակվում հարձակվող հրոսակների առաջ։ Այդտեղ ապրում էին միայն աղոթելու և զվարճանալու համար։

Անցան այդ դարերը։ 925 թվականին Բագարանը ուրիշ պատկեր էր ներկայացնում։ Չկային այլևս կռոց մեհյաններ, չէին երևում կռապաշտական հիշատակարանների հետքերը, դրանց փոխարեն զարդարում էին Բագարանի բարձունքը հոյակապ եկեղեցիներ և գեղաշեն մատուռներ։ Հեթանոսական պաշտամանց փոխարեն լսվում էր դրանց մեջ բարեպաշտ քրիստոնեի աղոթքն ու մրմունջը, մարդիկ պաշտում էին այդտեղ ճշմարիտ աստծուն, բայց նրանք այժմ բախտավոր չէին այնպես, ինչպես որ էին իրանց հեթանոս նախահայրերը․․․ Նախկին ազատությունն ու խաղաղ կյանքը անծանոթ էին այժմ Բագարանին։ Նա շրջապատված էր ամրություններով, բարձր պարիսպներն արգելում էին ժողովրդի ազատ ելումուտը, մռայլ աշտարակները նայում էին իրանց շուրջը ահարկու աչքերով, իսկ Ախուրյանի խորաձորը տխրեցնում էր անցորդին յուր ամայությամբ։

Այստեղ այդ միջոցին ամրացած էր թագավորի հորեղբայր Աշոտ սպարապետը յուր զորքերով ու գանձերով։ Այստեղից նա զգուշությամբ հսկում էր յուր կալվածներին և սեփական հպատակներին, բայց զլանում էր յուր պաշտպանությունը նրանց, որոնք թագավորի հպատակներն էին։ Տարիներ առաջ թագ ստանալով Յուսուփ ոստիկանից, սպարապետն աշխատեց հեռացնել գահից յուր եղբորորդուն — հարազատ թագավորին և նրա տեղն անցնել, բայց նպատակին չհասավ և միայն երկիրն ավերեց ու տակնուվրա արավ․ այդ պատճառով ժողովուրդը «բռնակալ» անունը տվավ նրան։ Իսկ նա այդ օրից անտարբեր աչքով էր նայում իրան հպատակ չեղող ժողովրդի թշվառության վրա և ուրախանում էր արքայի անհաջողությունները լսելով։

Այս ամենը, սակայն, չարգելեց Հովհաննես կաթողիկոսին ապաստան որոնել ազգից անարգված «բռնավորի» մոտ։ Նա, ինչպես տեսանք, փախավ Բյուրականից հենց այն ժամանակ, երբ Բեշիրը զորքով գալիս էր յուր դաստակերտի վրա և երբ յուր ներկայությունը կարող էր Բյուրականի առումը խափանել։ Բայց նա յուր մերձավորներով դիմեց Բագարան և ապավինեց «բռնավորի» պաշտպանության։

Այդ օրից սկսած սպարապետը հովանավորում էր կաթողիկոսին, և վերջինս կատարյալ հանգստություն էր վայելում նրա մոտ։

Բայց, ահա՛, մի գեղեցիկ օր Բագարանի խորաձորն իջավ սպառազեն հեծյալների մի խումբ, որ գալիս էր վեհափառ հոր՝ ամիսներից ի վեր վայելած հանգստությունը խանգարելու։

Խմբի պետը Գևորգ Մարզպետունին էր․ նրան ընկերակցում էին յուր թիկնապահները։

Բայց ինչո՞ւ համար էր նա դիմում Բագարան։

Առաջին մարդկանց օրը

Մարդ պետք է դիմի ուռուցքաբանի, եթե….

Պետք է մարդ դիմի ուռուցքաբանին, եթե, օրինակ, վիզուալ ունի մաշկի, խալի փոփոխություններ և այլն կամ երկարատև չբուժվող վերքեր, խոցեր։ Կամ եթե ինքը շոշափել է որևէ գոյացություն և նկատում է, որ այդ գոյացությունը չի անցնում և հակառակը, չի մեծանում, բայց երկարատև, կամ թեկուզ՝ կարճ  ժամանակ առկա է, պարտադիր պետք է դիմի։

Նաև երբ ունի կոնկրետ օրգան համակարգին բնորոշ գանգատներ, որը երկարատև է, օրինակ՝ աղիները, պաթոլոգիկ արտադրություն հետանցքից, կեղտի հետ արյուն, լորձ և այլն, պետք է անպայման դիմի բժշկի։

Ծխողները, 50-ից բարձր, երբ որ ունեն տարօրինակ հազ, թուլություն, ջերմություն և այլ, պարտադիր պետք է դիմեն բժշկի, որն էլ հետազոտի, ուղղորդի ուռուցքաբանի մոտ։

Ընդհանրապես, առաջին այցը ուռուցքաբանի մոտ չի լինում, բայց բժշկի դիմելը պարտադիր է։

Երբ ախտորոշումը հաստատվել է, խուճապի չմատնվելուց բացի, ի՞նչ անել

Եթե ուռուցքն արդեն հաստատվում է, պետք է պարտադիր դիմի ուռուցքաբանին, ոչ թե հարևանին, խնամուն, ծանոթին, գյուղի բժշկին և այլն, որը ճիշտ կպլանավորի։

Ի՞նչ պրոֆիլակտիկ ստուգումներ ու ի՞նչ հաճախականությամբ պետք է արվեն։

Հայաստանում կա սկրինինգային ծրագիր արգանդի վզիկի քաղցկեղի, որի ընդգրկվածությունը շատ քիչ է, մարդիկ չեն գնում, չեն դիմում, բայց դա անվճար է և լավ սկրինինգային մեթոդ է, իրականացվում է 1 տարին, 2 տարին մեկ անգամ և հայտնաբերում են հիվանդությունը վաղ փուլերում, որը բուժելի է։ Անպայման պետք է օգտվել սկրինինգային ծրագրերից։

Կրծքագեղձի խնդրով, առավել ևս, եթե գենետիկան ծանրաբեռնված է, 40-45 տարեկանից հետո պարտադիր տարին կամ 2 տարին մեկ անցնեն հետազոտություն, դա կլինի մամոգրաֆիկ, սոնոգրաֆիկ հետազոտություն, թե այլ, որովհետև շուտ հայտնաբերումը կբերի լիարժեք առողջացման։

Իսկ ծխող տղամարդիկ 50-55-ից բարձր, եթե ունեն հնարավորություն 2 տարին մեկ անեն թոքերի ԿՏ (համակարգչային տոմոգրաֆիա, հեղ.), որը դարձյալ շուտ կհայտնաբերի, բայց սա կապված է ծախսի հետ և, ցավոք, դեռ սկրինինգային ծրագիր չէ։

Առաջադրանքներ․
1․ Թվերը վերլուծեք պարզ արտադրիչների.
Օրինակ՝ 10=5‧2

• 28=4×7
• 34=2×17
• 49=7×7
• 120=2x5x2x3
• 62=2×32
• 26=2×13
• 38=2×19
• 68=2x2x17
• 150=2×75
  
  2. Թվերը պարզ արտադրիչների վերլուծելով՝ գտեք նրանց
  ընդհանուր պարզ արտադրիչները․
  Օրինակ՝ 6 և 10 թվերի ընդհանուր պարզ արտադրիչները
  գտնելու համար 6 և 10 թվերը վերլուծենք պարզ արտադրիչների.
  
  6=2‧3, 10=2‧5, ուստի 2-ը կոչվում է 6 և 10 թվերի ընդհանուր պարզ
  արտադրիչ։
• 16 և 10=2
• 20 և 18=2
• 14 և 22=2
• 55 և 22=11
• 50 և 16=2
• 64 և 24=8
• 7 և 10=1
• 6 և 40=2
  
  3.Թվերը պարզ արտադրիչների վերլուծելով՝ գտեք տրված թվերի ամենամեծ ընդհանուր բաժանարարը.
  
  Օրինակ 1.՝ 6 և 10 թվերի ամենամեծ ընդհանուր բաժանարարը
  գտնելու համար 6 և 10 թվերը վերլուծենք պարզ արտադրիչների.
  
  6=2‧3, 10=2‧5, 6 և 10 թվերի ընդհանուր պարզ արտադրիչը 2-ն է, որը կլինի 6 և 10 թվերի ամենամեծ ընդհանուր բաժանարարը՝ (6,10)=2:
• 48 և 68=4
• 4 և 14=2
• 33 և 44=11
• 25 և 20=5
• 8 և 56=8
• 15 և 30=15
  
  
• Կրկնենք անցածը՝
• 5. Հաշվեք  17 մ կող ունեցող  խորանադի ծավալը։
  17x17x17= 289
• 6. Հաշվեք ուղղանկյունանիստի ծավալը, եթե նրա չափումներն են՝  
• 10 մ,  12 մ, 5 մ։
  10x12x5=600
• 7. Հաշվեք  13 մ կող ունեցող  խորանադի ծավալը։
  13x13x13=2197
• 8. Հաշվեք ուղղանկյունանիստի ծավալը, եթե նրա չափումներն են՝  
• 11 սմ,  80 սմ, 7 սմ։
  11x80x7=6160
• 9. 1082016, 2456, 203100, 1992, 2590, 10080  թվերից  առանձնացրեք  նրանք, որոնք  բաժանվում են 9-ի։
  
  1082016, 10080
• 10. 108201, 2456, 203100, 1992, 2590, 10080  թվերից  առանձնացրեք  նրանք, որոնք  բաժանվում են 3-ի։
  108201, 203100,1992,10080

1. Դուրս գրեք պատմվածքի անհասկանալի բառերը, բառարանի օգնությամբ բացատրեք:
   թզնձրանալ- Նյութականանալ
   ելուստ-Որևէ բանի կողմնային ցցվածք
   ձեղնահարկ-վերնահարկ
   ցոլք-բոց
   շլացուցիչ-Աչք ծակող
2. Պատմվածքից դուրս գրեք 10 գոյական և 5 ածական։
   Գոյական Ածական
   Ձյուն ցուրտ
   տատիկ զարմանալի
   աղջիկ կանաչ
   լուցկի գույնզգույն
   երեկո փոքրիկ
   սագ
   խավար
   կոշիկ
   տուն
   թաթիկ
3. Վերնագրեք պատմվածքի հատվածները։
   1. Ցուրտ երեկոն
   
   2. Վախ
   
   3.Կախարդական լուցկիները
   
   4. Ճանապարհ տատիկի հետ

Митя накатался на саночках с ледяной горы и на коньках по замёрзшей реке; прибежал домой румяный, весёлый и говорит отцу: „Ух как весело зимою! Я бы хотел, чтобы всегда зима была” „Запиши твоё желание в мою записную книжку”, – сказал отец. Митя
записал. Пришла весна. Митя набегался за пёстрыми бабочками по зелёному лугу, нарвал цветов, прибежал к отцу и говорит: „Что за прелесть эта весна! Я бы желал, чтобы всегда весна была”. Отец опять вынул книжку и предложил Мите записать своё желание. Настало лето. Митя с отцом отправились на сенокос. Весь длинный день веселился мальчик: ловил рыбу, собирал ягоды, кувыркался в душистом сене, а вечером сказал отцу: „Вот уж сегодня я повеселился вволю! Я бы желал, чтобы лету конца не было”. И это желание Мити было записано в ту же книжку.
Наступила осень. В саду собирали плоды – румяные яблоки и жёлтые груши. Митя был в восторге и говорит отцу: „Осень лучше всех времён!” Тогда отец вынул свою записную книжку и показал мальчику, что он то же самое говорил и о весне, и о зиме, и о лете.

1.Найдите лишнее слово.
а) шуба                                                        а) носки
б) сарафан                                                   б) чулки
в) пальто                                                     в) рубашка
г) куртка                                                      г) колготки

2.Вставьте вместо точек нужные слова.
1. На опушке леса росла высокая сосна. 2. На небе сверкала яркая звезда. 3. Мальчики в лесу поймали колючего ежа. 4. В декабре наступила настоящая зима. 5. Охотники подошли к волчьей норе. 6. Солнце позолотило верхушки деревьев.
Слова для справок: сверкала, наступила, росла, поймали, позолотило, подошли.

3.Где нужно, допишите окончания.
1. Наступилa зима. 2. Реки и озёра замёрзли. 3. Падал пушистый снег. 4. Наступили холода и морозы. 5. Ребята играли в снежки. 6. Мальчики строили каток. 7. Рубен умел кататься на коньках. 8. Девочка слепила снеговика.

4.Слова в скобках напишите во множественном числе.
1. Птицы полетели за высокие (гора) горы, за синие (море) моря, в тёплые (страна) страны. 2. У зверей тёплые (шуба) шубы. 3. Многие звери спрятались в глубокие (нора) норы. 4. Замёрзли (река) реки и (озеро) озера. 5. Закапали зимние (слеза) слезы.

4.Допишите окончания

1. Последние перелётные птицы покидают родные места. 2. В январе наступили сильные морозы. 3. Низкие облака повисли над самой землёй. 4. Весёлые мальчики катались на катке. 5. На небе светят яркие звёзды. 6. Первые снежинки падают на землю.

5. Вместо точек вставьте нужные слова.
Наступила зима. А вместе с ней затрещали морозы. Реки и озёра покрылись льдом. Весёлый первый снег укрыл деревья. Мальчики катаются на коньках, играют в снежки.
Слова для справок: катаются,укрыл,затрещали, наступила, покрылись, играют.